Wat is fiatgeld?

Definitie fiatgeld

Fiatgeld of ook wel fiduciair geld genoemd, is de valuta die door de overheid als wettig betaalmiddel wordt gezien. Fiatgeld heeft geen intrinsieke waarde en wordt niet gedekt door fysieke goederen (zoals goud of zilver). Het is het geld dat dagelijks gebruikt wordt, zoals de euro, dollar of andere nationale valuta. De waarde van fiatgeld wordt gebaseerd op het vertrouwen dat mensen in de uitgevende overheid en de economie hebben.

De benaming "fiatgeld" is afgeleid uit het Latijn: "fiat" betekent "laat het zijn". Hiermee wordt bedoeld hoe fiatgeld werkt, namelijk dat het waarde heeft omdat de overheid zegt dat het waarde heeft en je er mee kunt betalen. Een biljet van 50 euro heeft geen intrinsieke waarde, want het kost maar een paar cent om te produceren, maar het heeft wel waarde omdat we het zo hebben afgesproken.

Korte samenvatting

• Fiatgeld heeft geen intrinsieke waarde en wordt niet gedekt door fysieke goederen zoals goud.
• De waarde van fiatgeld is gebaseerd op vertrouwen in de overheid en economie.
• Het gebruik van fiatgeld gaat terug tot het oude China, maar het huidige systeem ontstond na het Nixon Shock in 1971.
• Fiatgeld wordt beheerd door centrale banken die de geldhoeveelheid en rente bepalen.
• Overmatige geldcreatie kan leiden tot inflatie of zelfs hyperinflatie, zoals gezien in Venezuela.
• Cryptocurrencies zijn het tegenovergestelde van fiatgeld: decentraal, digitaal, schaars en gebaseerd op technologie in plaats van instituties.

Waar komt fiatgeld vandaan?

De oorsprong van geld gaat duizenden jaren terug. In de oudheid werd er vooral gehandeld met ruilmiddelen zoals zout, graan of vee. Later kwamen edelmetalen zoals goud en zilver in gebruik, vaak in de vorm van munten met intrinsieke waarde. Pas echt veel later is het idee van fiatgeld bedacht om geld te gebruiken zonder intrinsieke waarde wat dus enkel op vertrouwen gebaseerd is.

De eerste vormen van fiatgeld

De eerste bekende toepassing van papiergeld (een vroege vorm van fiatgeld) werd gebruikt in China, tijdens de Tang-dynastie in de 7e eeuw. De economische activiteit nam toe, waardoor rijke handelaren veel zwaar muntgeld hadden, maar dit was lastig om te vervoeren. Daarom kwamen ze met het idee om papieren schuldbewijzen te gebruiken als alternatief. Dit systeem was enige tijd succesvol, maar doordat er overmatig geld werd gebruikt, leidde dit tot hyperinflatie en verloor men het vertrouwen.

De opkomst van het moderne fiatgeld

Een lange tijd werd geld gekoppeld aan goud via het Bretton Woods-systeem, waarmee de waarde van een munt indirect was gekoppeld aan een vaste hoeveelheid goud. Het systeem bracht stabiliteit, maar de flexibiliteit van centrale banken was beperkt. In 1971 kwam hier een einde aan: de Amerikaanse president Richard Nixon maakte een einde aan de koppeling tussen de Amerikaanse dollar en goud. Dit moment staat bekend als het Nixon Shock, waarmee het tijdperk begon van volledig fiatgeld. De waarde van valuta werd vanaf dat moment niet meer ondersteund door goudreserves, maar door de markt en het monetair beleid.

Het huidige fiatgeldsysteem

Vandaag de dag is vrijwel al het geld in de wereld fiatgeld. De geldhoeveelheid wordt door middel van monetair beleid door centrale banken zoals de Europese Centrale Bank (ECB) of de Federal Reserve (VS) beheerd. Zo bepaald dit beleid wat de rente is en kunnen ze nieuw geld creëren door staatsobligaties op te kopen of door leningen aan banken te verstrekken.

Dit systeem is efficiënt en maakt economische groei mogelijk, maar het is ook kwetsbaar. Zo kan overmatige geldcreatie leiden tot inflatie (zoals in Europa 2022) of zelfs hyperinflatie (zoals in Venezuela van 2016 tot heden). Maar ondanks de inflatie blijft fiatgeld het fundament van ons mondiale financiële systeem.

Wat is het verschil tussen fiatgeld en cryptocurrency?

De allereerste cryptocurrency, Bitcoin, is in 2008 bedacht door Satoshi Nakamoto om als nieuw betaalmiddel te dienen. Hij publiceerde de white paper toen de wereld midden in een economische crisis zat. Bitcoin zou ontworpen worden om tegen inflatiebestendig te zijn. Inmiddels kun je sommige cryptocurrencies gebruiken als geld om spullen te kopen of andere te betalen, maar wat zijn de verschillen?

1. Centrale vs. decentrale controle
   Fiat geld wordt beheerd en uitgegeven door centrale banken en overheden. Zij bepalen hoeveel geld er in omloop is, wat de rente is en welke beleidsmaatregelen worden genomen. Bij cryptocurrency staat er geen centrale partij aan het roer, maar werkt het op basis van blockchain technologie. De controle op een netwerk ligt bij miners of validators. Daardoor zijn cryptocurrencies decentraal. Zo ligt het beleid vast in de broncode van het netwerk en kan het moeilijk worden aangepast.

2. Fysiek vs. digitaal
   Voorheen was fiatgeld voornamelijk fysiek geld in de vorm van munten en biljetten, maar inmiddels vindt veel geldverkeer digitaal plaats. Daarbij is er nog wel altijd een centrale bank die jouw saldo bijhoudt. Cryptocurrencies zijn altijd digitaal en staan op de blockchain, er zijn dus geen fysieke cryptomunten. Transacties worden allemaal transparant en onveranderlijk vastgelegd.

3. Inflatie vs. schaarste
   Centrale banken of overheden kunnen fiatgeld onbeperkt bijdrukken en is daarmee in principe ongelimiteerd geld. In tijden van crisis (zoals tijdens de Covid-19 pandemie) werd er massaal geld geprint en daardoor ontstond er een aanzienlijke geldontwaarding. Dit leidden tot inflatie, waarbij de koopkracht daalt. Cryptocurrencies zoals Bitcoin zijn daarentegen schaars. Inflatie bij Bitcoin is grotendeels beperkt door het vaste aanbod van maximaal 21 miljoen munten. Elke vier jaar vindt een Bitcoin halving plaats, waarbij de beloning voor het minen van nieuwe bitcoins halveert. Hierdoor vertraagt de toevoer van nieuwe BTC. Hiermee is Bitcoin aantrekkelijk als "store of value", maar kan het ook volatiel zijn als betaalmiddel.

4. Vertrouwen in instituties vs. vertrouwen in technologie
   Waar fiatgeld vertrouwen vraagt in de centrale bank, de overheid en de economie in zijn geheel, vragen cryptocurrencies vertrouwen in de technologie, het algoritme en de gemeenschap achter het netwerk.

De toekomst van fiatgeld

Fiatgeld is al tientallen jaren het fundament van de wereldeconomie. Maar met de opkomst van cryptocurrencies en de stijgende inflatie is het de vraag of fiatgeld in de toekomst nog zo dominant blijft. We benoemen hier de belangrijkste factoren die bepalend kunnen zijn.

1. Digitale centralebankvaluta (CBDC’s)

Veel centrale banken experimenteren met digitale versies van fiatgeld, zogenaamde Central Bank Digital Currencies (CBDC’s). De digitale euro en digitale yuan zijn voorbeelden hiervan. Deze valuta’s combineren de voordelen van digitale technologie met de stabiliteit en controle van fiatgeld.

Het doel van CBDC’s is om toezicht te behouden op digitaal geld. Daarnaast zou het contant geld deels kunnen vervangen en gemakkelijk internationale betalingen mogelijk maken. Ze vormen een reactie op de opkomst van stablecoins zoals USDT of USDC.

Toch zijn er zorgen over privacy en overheidscontrole: als alle transacties via een centrale digitale munt lopen, kan de overheid jouw financiële gedrag volgen.

2. Inflatie en monetair wanbeleid

De coronapandemie zorgde ervoor dat er wereldwijd veel geld werd bijgedrukt. Centrale banken kochten massaal schulden op en hielden de rente extreem laag. Uiteindelijk kregen veel landen te maken met hoge inflatie, waardoor het vertrouwen in fiatgeld onder druk kwam te staan.

Als centrale banken en overheden de stabiliteit niet kunnen behouden, kan het draagvlak voor fiatgeld verder afnemen. Mensen zullen dan gaan zoeken naar alternatieven zoals goud, vastgoed of crypto.

3. Groeiende adoptie van cryptocurrency

Cryptocurrencies zijn steeds meer volwassen geworden. Niet alleen particuliere beleggers, maar ook institutionele partijen en zelfs overheden tonen interesse. Hoewel het onwaarschijnlijk is dat crypto op korte termijn fiatgeld volledig vervangt, kan het zijn dat er in de toekomst een hybride financieel ontstaat waarbij fiat en crypto samen gebruikt wordt.

In sommige landen met hoge inflatie, zoals Argentinië, Nigeria of El Salvador, gebruiken mensen al in de praktijk stablecoins of Bitcoin voor internationale betalingen of als alternatief op de lokale munt. El Salvador is zelfs het eerste land ter wereld dat in 2021 Bitcoin als wettig betaalmiddel heeft gemaakt.

4. Vertrouwen blijft cruciaal

De toekomst van fiatgeld hangt af van het vertrouwen. Zolang inwoners en markten vertrouwen hebben in de stabiliteit van hun nationale munt en het beleid van de centrale bank, blijft fiatgeld de dominante vorm van geld. Maar zodra dat vertrouwen zakt, door bijvoorbeeld inflatie, economische crisis of politiek wanbeleid, komt dat systeem onder druk te staan.

Conclusie

Fiatgeld is al tientallen jaren het fundament van onze economie. Het werkt omdat we er met z’n allen vertrouwen in hebben en omdat de overheid het als wettig betaalmiddel erkent. Maar dat vertrouwen staat onder druk, bijvoorbeeld door inflatie of slecht monetair beleid. Tegelijkertijd groeit de belangstelling voor alternatieven zoals crypto en digitale centralebankmunten. Of fiatgeld in de toekomst nog steeds zo’n dominante rol blijft spelen, hangt dus vooral af van één ding: vertrouwen.