Wat is een CBDC en waarom komt er een digitale Euro?

30 jun 2025 | 5 min leestijd

Wat is een CBDC?

Een CBDC (Central Bank Digital Currency) is een digitale vorm van onze nationale munteenheid, de Euro. Een CBDC wordt uitgegeven door een centrale bank, bijvoorbeeld de Europese Centrale Bank. Het is in principe vergelijkbaar met cash geld, alleen dan in digitale vorm. Het wordt dus ook wel de digitale Euro genoemd. Aangezien in Nederland nog maar 20% van de betalingen contant betaald wordt, zijn de Europese centrale banken aan het onderzoeken of het mogelijk is om de digitale euro uit te rollen in de komende jaren.

Korte samenvatting

Een CBDC (zoals de digitale euro) is digitaal geld uitgegeven door de centrale bank, bedoeld als aanvulling op contant geld in een steeds digitaler wordende samenleving.
Voordelen zijn onder andere snellere betalingen, lagere transactiekosten, betere toegang voor iedereen en effectievere bestrijding van financiële criminaliteit.
Nadelen zijn zorgen over privacy, de impact op commerciële banken, mogelijke programmeerbaarheid van geld en risico op overheidscontrole.
Centrale banken onderzoeken nog hoe een CBDC precies ingevoerd moet worden, met scenario’s variërend van directe rekeningen bij de centrale bank tot samenwerking met bestaande banken.

Waarom willen centrale banken een digitale euro uitbrengen?

Centrale banken willen met een CBDC (zoals de digitale euro) zorgen dat betalen in de toekomst soepel, veilig en voor iedereen toegankelijk blijft. Het enige wat je nodig hebt is het internet en een bankrekening. Het idee is niet om fiat geld te vervangen, maar juist om een digitale versie ervan aan te bieden. Volgens De Nederlandsche Bank kan de digitale euro ook handig zijn tijdens een storing van onze gewone betaalmethodes.

Daarnaast gaan steeds meer betalingen wereldwijd, en hebben grote techbedrijven steeds meer invloed. In Europa willen de overheden zelf controle houden over het geldsysteem. Een CBDC zou daarbij de oplossing kunnen zijn. Het zorgt er namelijk voor dat we niet afhankelijk worden van buitenlandse partijen.

Contant geld vs Digitaal geld

Momenteel worden bankbiljetten uitgegeven door centrale banken. In Nederland is dat De Nederlandsche Bank, in Frankrijk de Banque de France en in Duitsland de Deutsche Bundesbank. Met deze euro's kun je in alle winkels betalen. Het gebruik van contant geld wordt echter steeds minder. Over het algemeen doen de meeste mensen al hun aankopen via de bankpas of telefoon. Zelfs kleine aankopen van enkele euro's worden tegenwoordig digitaal afgehandeld.

Digitaal geld daarentegen is geen publiek geld, maar privaat geld. Het cijfer dat jij op je bankrekening ziet staan is wat je kunt inwisselen voor contant geld. Tijdens de economische crisis van 2008 kwam dit onder druk te staan. Mensen hadden weinig vertrouwen in de banken. Tegelijkertijd is het een probleem als iedereen tegelijk zijn of haar geld van de rekening af wil halen. Dit noemen we een bankrun. Hierdoor ontstaan problemen bij de bank en kan het zo zijn dat niet iedereen zijn geld van de rekening kan halen.

Voordelen van een CBDC

1. Supersnel betalen
Met een CBDC kun je geld in real time overmaken (dus rechtstreeks van jou naar iemand anders) zonder dat er een bank of tussenpartij aan te pas komt. Dat betekent:

Minder risico’s: Winkels hoeven niet meer te gokken of een betaling echt goedkomt (wat stiekem nog best vaak fout gaat).
Minder gedoe: Geen gezeur meer met 'het geld is nog niet binnen' of vergelijkbare praktijken
Lagere kosten: Geen hoge fees meer op elke transactie. Iets wat veel mensen niet doorhebben als ze via een bank betalen.

2. Iedereen kan meedoen
Een CBDC maakt het mogelijk dat iedereen (ook mensen zonder bankrekening) een veilige manier heeft om mee te doen aan het financiële systeem. Denk aan een gratis rekening bij de centrale bank.

3. Criminelen krijgen het moeilijker
Omdat alle transacties digitaal zijn, wordt het veel makkelijker om verdachte geldstromen op te sporen. Geld witwassen of via rare offshore constructies belasting ontwijken? Een stuk lastiger dus. Het systeem wordt dus eerlijker voor de gemiddelde mens.

4. Eerlijke belastingen innen
Zwart werk of geld verstoppen in het buitenland wordt moeilijk. De overheid ziet precies wat er gebeurt (als er geen sterke privacyregels zijn) en kan beter belasting innen. Dat is eerlijker voor iedereen die wél netjes betaalt.

5. Sterker betaalsysteem
Een CBDC kan zorgen voor meer vertrouwen in digitale betalingen. Je weet zeker dat je geld veilig is bij de centrale bank, ook als commerciële banken (zoals de ING of de Rabobank) problemen hebben.

Nadelen van een CBDC

1. Privacy
Dit is voor een grote groep consumenten het grootste probleem. Veel mensen hebben geen behoefte aan het feit dat de overheid alles kan zien wat jij doet met jouw geld. Jouw geld is van jou, en niet van de overheid. Daarom zijn er al veel discussies omtrent het lanceren van een CBDC. Bij een CBDC kan elke betaling ongevraagd gevolgd worden (tenzij er wetten komen die dit verbieden), en dit zou volgens critici kunnen leiden tot minder vrijheid in de toekomst. Momenteel is er nog niks bekend over hoe dit zal gaan uitpakken, maar het is wel duidelijk dat dit een belangrijk agendapunt is bij de centrale banken.

2. Banken in de problemen
Als iedereen zijn geld bij een centrale bank gaat parkeren, dan krijgen commerciële banken minder geld binnen. Sommige experts zijn van mening dat dit de stabiliteit van de normale banken kan verminderen. Daarom wordt er gesproken over een maximum van bijvoorbeeld €3000 aan CBDC per persoon.

Als iedereen z’n spaargeld liever bij de centrale bank parkeert (want dat voelt veiliger), krijgen commerciële banken minder geld binnen. En dat kan leiden tot minder leningen of zelfs instabiele banken. Daarom wordt er gesproken over limieten: je zou bijvoorbeeld maar een paar duizend euro aan CBDC mogen aanhouden. De regels hiervan zijn nog niet duidelijk; hier zullen dus nog keuzes over gemaakt moeten worden. Je geld zal dus niet zomaar volledig via een CBDC verhandeld worden.

3. Programmeerbaar geld
Digitale munten kunnen geprogrammeerd worden. De overheid zou bijvoorbeeld geld kunnen uitgeven dat binnen 30 dagen op moet zijn. Of dat je het alleen mag besteden aan bepaalde producten. Handig in crisistijd, maar ook een risico als het te ver gaat. Wil je dat de overheid bepaalt dat je op woensdag geen wijn mag kopen? De meeste mensen willen deze vrijheid zelf behouden.

4. Hacks & Cybersecurity
CBDC’s zouden een belangrijk onderdeel van het financiële systeem worden (en dus ook een doelwit voor hackers). Cybersecurity wordt cruciaal.

5. Macht en controle
Er zijn zorgen dat digitale valuta de overheid te veel macht geven. Denk aan het bevriezen van accounts van activisten of het uitsluiten van mensen op basis van gedrag. Dat klinkt dystopisch en daarom moet er goed nagedacht worden over wetten, rechten en privacy.

Hoe gaan centrale banken eigenlijk een CBDC invoeren?

Goede vraag, en eerlijk is eerlijk: het is nog niet helemaal duidelijk. De meeste centrale banken zijn nog volop aan het onderzoeken hoe zo’n digitale munt precies gebruikt gaat worden, wat er met contant geld gaat gebeuren en hoe de anonimiteit gewaarborgd zal worden. Maar er zijn wel een paar scenario’s waar veel over gesproken wordt.

1. De centrale bank als jouw nieuwe bank
In dit scenario geeft de centrale bank zelf digitale rekeningen aan burgers (dus gewoon jij en ik). Er komt dan een digitale euro die lijkt op crypto. Je kunt die dan bewaren in je eigen wallet en je kunt er direct mee betalen. De centrale bank wordt dan dus een soort superbank die de rol van gewone banken deels kan overnemen. Je hebt dan dus niet alleen je rekening bij je lokale bank, maar ook bij de centrale bank zelf.

2. Via bestaande banken en instellingen
Een andere aanpak is dat centrale banken niet zelf voor al deze faciliteiten zorgen, maar het via bestaande banken zoals de ING gaan doen. Je zult dan een soort speciale rekening krijgen bij je huidige bank en vanuit daar zaken kunnen regelen. China doet dit bijvoorbeeld al met WeChat.

3. Commerciële banken volledig onder controle
De laatste optie is nogal extreem. De huidige commerciële banken zouden dan alleen nog maar mogen werken met geld dat 100% gedekt is door de centrale bank. Dit zou het hele systeem volledig veranderen. Je mag dan bijvoorbeeld alleen nog maar lenen in de vorm van centrale bankmunten (de CBDC’s). In dit model worden banken dus kleiner en verliezen ze een groot deel van hun macht.

4. Een mix van alles
Misschien krijgen we wel een combinatie van deze drie. Een beetje directe toegang tot de centrale bank, een beetje via bestaande banken, en een beetje strengere regels voor commerciële banken. Hoe dan ook: het financiële systeem gaat op z’n kop als de Europese Commissie besluit een CBDC te lanceren.

CBDC’s zijn dus niet zomaar 'een digitale euro' erbij, ze kunnen het hele bankensysteem veranderen. Banken moeten zich aanpassen of verdwijnen, en centrale banken krijgen er een enorme taak bij. Het is dus niet iets wat jij in de komende jaren gaat meemaken. Dit proces zal nog jaren duren.

Conclusie

CBDC’s hebben superveel potentie: goedkoper betalen, meer financiële gelijkheid, beter belasting innen en een veerkrachtiger betaalsysteem. Maar er schuilen ook risico’s: vooral op het gebied van privacy, controle en de positie van banken. Het is dus een krachtig middel, maar de uitvoering bepaalt of het een gamechanger wordt of een digitale nachtmerrie.